Er is leven na de zaak

Elke ondernemer krijgt er op een dag mee te maken: bedrijfsoverdracht. Veel bedrijfseigenaren bedenken pas laat wat ze willen en hoe de overdracht eruit moet zien. Welke dingen moet elke ondernemer weten over bedrijfsoverdracht? Voor de een is de overdracht van het bedrijf dat hij met eigen handen heeft opgebouwd als het loslaten van een kind dat op eigen benen moet gaan staan. Voor een ander is het niet meer dan een prima oudedagsvoorziening. Met elkaar hebben ze gemeen dat er heel wat moet gebeuren voor het zover is. Een geslaagde bedrijfsoverdracht valt of& staat met een goede voorbereiding die wel vijf tot zeven jaar kan duren; van je onderneming verkoopklaar maken tot een geschikte koper vinden, het onderhandelen over de verkoopprijs en het afronden van de overdracht. En dan zijn er nog talloze keuzes te maken. In dit artikel de belangrijkste need-to-knows van een bedrijfsoverdracht.

Wanneer beginnen met regelen van bedrijfsoverdracht?

”Jaarlijks moeten zo’n 35.000 ondernemers een keuze maken over bedrijfsopvolging en velen doen dat te laat”, vertelt Frederik van Caem, voorzitter en opvolgingsmanager van stichting de Opvolging. “Het regelen van bedrijfsopvolging kan één tot vijf jaar duren. Het is belangrijk om daarvoor dus al voorbereidingen te treffen.” De Kamer van Koophandel raadt ondernemers dan ook aan vijf tot zeven jaar voor de overdracht te gaan nadenken over wanneer, hoe en aan wie ze de zaak willen overdragen. Van Caem: “Overdracht is een van de moeilijkste en meest emotionele beslissingen die je ooit neemt. Het blijft een afscheid: of het nu is van je ‘kind’ dat op eigen benen verder moet of een ‘begrafenis’ omdat het bedrijf geen toekomst heeft.” Bedenk daarom eerst wat uw persoonlijke en financiële doelstellingen zijn. Waarom wil je het bedrijf verkopen? Wil je van je pensioen genieten of een nieuw bedrijf starten? Wil je het bedrijf binnen de familie houden? En hoe staan je kinderen daar tegenover? Schrijf een overdrachtsplan: een strategisch ontwerp met de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van het bedrijf, de doelstellingen van het bedrijf en maatregelen om die doelstellingen te realiseren.

‘Een bedrijfsoverdracht is een van de meest emotionele beslissingen ooit’. Wat is toegevoegde waarde van een adviseur?

Wanneer je je doelstellingen hebt bepaald, is het verstandig een adviseur in de arm te nemen. Hij is niet emotioneel betrokken bij het bedrijf. Daardoor kan hij nuchterder naar het bedrijf kijken en een gedegen analyse maken. Ondernemer Lijndert Pellegrom, directeur van Pellegrom Telecom, is voorstander van het nemen van een adviseur: “Wij hadden vroeger twee BV’s waarvan er één is verkocht. Uit ervaring weet ik dat ik als ondernemer te veel betrokken ben bij een overdracht. Een adviseur kan meer afstand bewaren, kan beter onderhandelen en kent de markt goed.” Van Caem: “Bij onze stichting kan de ondernemer in de oriënterende fase terecht voor een opvolgingsanalyse. Daarin maken we een eerste inventarisatie van de mogelijkheden. We zetten de zaken op een rij, zorgen dat er een besluit wordt genomen en begeleiden het maken van het overdrachtsplan.” Ook de Kamer van Koophandel biedt persoonlijke gesprekken met een specialist en seminars en brochures om het bedrijf ‘verkoopklaar’ te maken.

Hoe stel ik goede verkoopprijs vast?

Er bestaan verschillende manieren om de waarde van een bedrijf te bepalen: discounted cash flow, intrinsieke waarde, de rentabiliteit

Is het beter om koper buiten de familie te zoeken?

Vroeger was het heel normaal dat een van de kinderen de zaak overnam, maar tegenwoordig ligt dat anders. Kinderen kiezen liever zelf een vak of hebben andere ambities dan het ondernemerschap. Ook ondernemers denken er anders over. Pellegrom: “Je blijft toch erg betrokken bij het bedrijf als een van de kinderen het overneemt. Bij een overdracht naar een derde voel je na de verkoop minder verantwoordelijkheden en kun je bijvoorbeeld makkelijker onderhandelen over de prijs.” Van Caem van stichting De Opvolging is genuanceerder. “Het is bij familiaire opvolging belangrijk duidelijke afspraken; te maken en op papier te zetten. Heel vaak loopt het mis omdat de partijen werken ‘op goed vertrouwen’. Dat doe je bij een andere koper toch ook niet? Verder zie je vaak dat kinderen het bedrijf overnemen omdat ze hun ouders niet willen teleurstellen, terwijl ze het eigenlijk niet kunnen. Laat daarom vooraf een opvolgeranalyse maken, waaruit blijkt of je uit het juiste hout gesneden bent voor ondernemer.”

Hoe kies ik de beste koper?

Het is verstandig om een ‘kopersprofiel’ op te stellen waarin je beschrijft aan welke eisen de koper moet voldoen. Wat voor soort manager zoek je? Hoe zit het met het behoud van de werkgelegenheid binnen de onderneming? En heeft hij specifieke kennis van de sector? En ook hier speelt de extern adviseur een belangrijke rol: hij kan inventariseren of een koper in aanmerking komt en is een goede onderhandelaar omdat hij geen emotionele betrokkenheid heeft. Laat gemaakte afspraken vastleggen in een door een jurist opgestelde intentieverklaring. Wordt er overeenstemming bereikt, dan kan de koop worden gesloten door het ondertekenen van het koopcontract.

Bedrijf verkocht. Kan ik nu dat jacht in St. Tropez bestellen?

”Als je stopt, ga je het werken in je eigen bedrijf wel missen”, weet Lijndert Pellegrom uit ervaring. “Maar je moet ook nuchter zijn en je van tevoren al andere doelen gaan stellen.” Denk daarom op tijd na wat je na de overdracht gaat doen. Soms is het prettig nog een tijdje mee te werken als adviseur in je eigen bedrijf of aan een ander jong bedrijf en het werkritme langzaam af te bouwen. Ook financiële planning is belangrijk. Bepaal met je financieel adviseur wat je met het vermogen wilt dat je uit de overdracht verkregen heeft door het bijvoorbeeld te beleggen, in onroerend goed te investeren of te sparen. Op die manier kun je het vermogen gebruiken om het gat te vullen tussen je inkomsten uit pensioenen en lijfrenten en uw uitgaven. En daarna is het écht tijd om dat zeiljacht te bestellen.

Geen koper te vinden

Het kan zijn dat je geen geschikte koper kunt vinden of dat je er na een analyse achterkomt dat je organisatie weinig toekomstperspectief heeft. In dat geval kun je ervoor kiezen het bedrijf te beëindigen. Meer informatie daarover kun je vinden bij de Kamer van Koophandel.